Η αδυναμία των οχετών να παραλάβουν τις υδατοπαροχές και στερεοπαροχές που δημιουργήθηκαν, αλλά και η έλλειψη προστατευτικών μέτρων για τον έλεγχο της στερεομεταφοράς στις κοίτες των υδρορευμάτων, εκτιμάται ότι αποτέλεσαν επίσης κύρια αίτια. Στο πόρισμα αυτό κατέληξε ομάδα εργασίας, που συστάθηκε από το ΤΕΕ/ΤΚΜ, κατόπιν σχετικού αιτήματος της δημοτικής αρχής Στρατωνίου.
Για τη βελτίωση.........
της αντιπλημμυρικής προστασίας του Στρατωνίου και την αποφυγή αντίστοιχων καταστάσεων στο μέλλον η ομάδα πρότεινε μέτρα σε πέντε επίπεδα: βελτίωση των τεχνικών διόδευσης ομβρίων στο επαρχιακό και δασικό οδικό δίκτυο, κατασκευή έργων ελέγχου στερεοπαροχών στις κοίτες, ανακατασκευή αντιπλημμυρικής τάφου του οικισμού, εκπόνηση μελετών ασφαλείας θέσεων απόθεσης υλικών μεταλλείου και ολοκληρωμένη μελέτη διαχείρισης-αντιμετώπισης φυσικών κινδύνων.
Την ομάδα εργασίας, που πραγματοποίησε επισκέψεις αυτοψίας και ενημερωτικές συναντήσεις με τις δημοτικές αρχές και κατοίκους της περιοχής, αποτελούσαν οι: Χρήστος Αναγνωστόπουλος (καθηγητής Θεμελιώσεων, Αντιστηρίξεων και Γεωτεχνικών Έργων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ), Μιχαήλ Γεωργιάδης (καθηγητής Εφαρμοσμένης Εδαφομηχανικής και Θεμελιώσεων Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ) και Σταύρος Μπαντής (καθηγητής Τεχνικής Γεωλογίας και Βραχομηχανικής Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ).
Τα κυριότερα συμπεράσματα του πορίσματος της ομάδας ακολουθούν:
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΑΝΤΟΣ
Στις 10 Φεβρουαρίου 2010 και αφού προηγήθηκαν βροχοπτώσεις μεταξύ 6 και 10 του μηνός, έλαβε χώρα πλημμυρική κατάκλυση του οικισμού Στρατωνίου του Δήμου Σταγείρων-Ακάνθου από ύδατα και στερεά υλικά που μεταφέρθηκαν από υδατορεύματα της ανάντη ορεινής περιοχής. Παρόμοιου τύπου και έντασης φαινόμενα και σημαντικές καταστροφές παρατηρήθηκαν και σε άλλες περιοχές της Χαλκιδικής (Γομάτι, Σάρτη, Συκιά, Νικήτη κ.α).
Το υδρογραφικό δίκτυο της περιοχής περιλαμβάνει τρία κεντρικά υδατορεύματα τα οποία είναι οι κύριοι αποδέκτες των νερών της επιφανειακής απορροής και διασφαλίζουν τη διόδευσή τους προς χαμηλότερες στάθμες. Το πρώτο υδατόρευμα, ονομαζόμενο «ρέμα Καρβουνόσκαλας» εκβάλλει στη νότια πλευρά του κόλπου του Στρατωνίου. Το δεύτερο, ονομαζόμενο «ρέμα Αργυρώς» εκβάλλει στο κέντρο του κόλπου του Στρατωνίου, ενώ το τρίτο, ονομαζόμενο «ρέμα Πόρτο» εκβάλλει στη βόρεια πλευρά του κόλπου του Στρατωνίου.
Λόγω της διάρκειας και έντασης της βροχής, τα υδατορεύματα της περιοχής μετέφεραν ασυνήθιστα υψηλές παροχές υδάτων, συμπαρασύροντας μεγάλες ποσότητες στερεών υλικών. Όπως διαπιστώθηκε κατά τις αυτοψίες, τα περισσότερα από τα τεχνικά (οχετοί) του οδικού δικτύου της ευρύτερης περιοχής φράχτηκαν από τις μεγάλες στερεοπαροχές των υδατορευμάτων, προκαλώντας υπερχειλίσεις με απόθεση υλικών (βραχωδών τεμαχίων, λίθων, λάσπης, κλαδιών, εκριζωμένων δένδρων, κλπ.) επί των οδοστρωμάτων, διαβρώσεις των επιχωμάτων και εδαφορροές.
Το πλημμυρικό πλήγμα στο Στρατώνι προκλήθηκε από το υδατόρευμα «Αργυρώ» και ειδικότερα όταν επήλθε απόφραξη της εισόδου της αντιπλημμυρικής τάφρου στην βορειοδυτική πλευρά του οικισμού από τις στερεοπαροχές. Αποτέλεσμα της υπερχείλισης του υδατορεύματος ήταν η εκτροπή της ροής του δια μέσου των δρόμων του οικισμού προκαλώντας σημαντικές καταστροφές. Κατά εξαιρετική συγκυρία δεν υπήρξαν ανθρώπινα θύματα.
Κατά την ίδια περίοδο συνέβησαν πολυάριθμες επιφανειακές κατολισθήσεις, εδαφορροές και καταπτώσεις βράχων στην ευρύτερη περιοχή, αποκόπτοντας το οδικό δίκτυο.
ΒΡΟΧΟΜΕΤΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
Βροχή 163,4mm με ένταση 70 mm/ώρα!
Το βροχομετρικό ύψος κατά την ημέρα της πλημμύρας ανήλθε στα 163.4 mm που αναλογεί περίπου στο 30-40% του ετήσιου βροχομετρικού ύψους της περιοχής (400-500mm) και πραγματοποιήθηκε εντός μικρού χρονικού διαστήματος κατά τις απογευματινές ώρες. Η μέγιστη ένταση της βροχής κατά τη 10η Φεβρουαρίου ήταν της τάξεως των 70mm/hr ή και μεγαλύτερη.
Τα παραπάνω αποτελούν ασυνήθη μεγέθη για την περιοχή, τόσο ως προς το ημερήσιο ύψος όσο και (ιδιαίτερα) ως προς τη μέγιστη ένταση της βροχής της 10ης Φεβρουαρίου 2010.
Επισημαίνεται ότι η μέγιστη ένταση βροχής κατά τη σοβαρή πλημμύρα του οικισμού Μ. Παναγιά το 2000 δεν υπερέβη τα 40mm/hr. Σε σχετική μελέτη εκτιμήθηκε ότι βροχομετρικό ύψος 250mm σε διάστημα 48 ωρών αντιστοιχεί σε περίοδο επαναφοράς ~1000 ετών (Πηγή: Παπαμιχαήλ, Δ.Μ., Γεωργίου, Π.Ε., Καραμούζης, Δ.Ν.: Εκτίμηση των πλημμυρογραφημάτων της ραγδαίας βροχόπτωσης της 7-8 Οκτωβρίου 2000 στην περιοχή της Μ. Παναγίας Χαλκιδικής).
ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ
Ο τύπος, η έκταση και ο χρόνος απόθεσης στερεών υλικών κατά το πλημμυρικό πλήγμα υποδεικνύουν ότι η κατάκλυση στο Στρατώνι προήλθε από τη δημιουργία «ροής κορημάτων», δηλαδή μιας υδάτινης μάζας με υψηλή συγκέντρωση αδρομερούς φάσης από λεπτόκοκκα ιζήματα έως κροκάλες και ογκόλιθους.
Ο όρος «ροή κορημάτων» χρησιμοποιείται για την περιγραφή ενός ιδιαίτερου φαινομένου εδαφικής αστάθειας, που αφορά σε ταχεία μετακίνηση μάζας νερού με λεπτόκοκκα και αδρομερή υλικά, περιλαμβανομένων λίθων ποικίλων μεγεθών. Οι ροές λαμβάνουν χώρα όταν μη -στερεοποιημένα υλικά περιέρχονται σε καθεστώς κορεσμού σε κλιτύες ή /και υδατορεύματα. Η κίνηση συντελείται υπό τη δράση της βαρύτητας και η κεφαλή της μετακινούμενης μάζας συμπαρασύρει και μεταφέρει κροκάλες, ογκόλιθους, κορμούς, κλπ.
Στο Στρατώνι όλα τα όρια έντασης – διάρκειας βροχής, που αντιστοιχούν σύμφωνα με την υπάρχουσα επιστημονική γνώση στη δημιουργία ροών κορημάτων, είχαν ξεπεραστεί κατά πολύ και η δημιουργία ροών κορημάτων ήταν αναπόφευκτη.
Από τη συνολική αξιολόγηση των διαθέσιμων στοιχείων διαμορφώθηκε η ακόλουθη άποψη ως προς τον πιθανό μηχανισμό της πλημμύρας του Στρατωνίου:
1.Οι βροχοπτώσεις της περιόδου από τις 6 έως τις 10 Φεβρουαρίου 2010 χαρακτηρίσθηκαν από διάρκεια και ένταση, παρέχοντας συνολικό ύψος βροχής (~250 mm), που αντιστοιχεί περίπου στο 50% του ετήσιου βροχομετρικού ύψους. Το μέγιστο ημερήσιο ύψος βροχής (164mm) της 10ης Φεβρουαρίου αντιστοιχεί σε 30-40% του ετήσιου. Τα μεγέθη αυτά περιλαμβανομένης της μέγιστης έντασης ~70mm/hr κατά τις απογευματινές ώρες της 10ης Φεβρουαρίου είναι πρωτοφανή για τα μετεωρολογικά δεδομένα της περιοχής.
2.Τα χαρακτηριστικά της βροχόπτωσης σε συνδυασμό με τα φυσιογραφικά χαρακτηριστικά της λεκάνης απορροής προκάλεσαν πολύ υψηλές παροχές. Ενδεικτική των υψηλών παροχών είναι η δημιουργία πλημμυρικής κοίτης στις λεκάνες απόθεσης χειμάρρων της ευρύτερης περιοχής με ανύψωση της στάθμης των νερών κατά 2-3 m2.Το πλημμυρικό πλήγμα του Στρατωνίου προήλθε από το υδατόρευμα «Αργυρώ». Αν και η λεκάνη απορροής του υδατορεύματος είναι σχετικά μικρής έκτασης, οι απορροές υδάτων ήταν υψηλές λόγω της ραγδαιότητας της βροχής και του μικρού χρόνου συρροής. Αποτέλεσμα αυτών ήταν οι μεγάλες υδατοπαροχές (εκτιμάται παροχή μεγαλύτερη των 6.0m3/sec), οι οποίες σε συνδυασμό με τις σημαντικές μέσες κλίσεις της κοίτης (>10%) δημιούργησαν κατά μήκος των υδατορευμάτων υπερκρίσιμη κατάσταση ροής, που περιλάμβανε και ασυνήθιστα ογκώδη στοιχεία (κορμούς, ογκόλιθους, μεγάλες ρίζες).
3.Λόγω της ανεπαρκούς διατομής των εγκάρσιων οχετών του οδικού δικτύου (συνήθως ≤1x1m), υπήρχε αδυναμία διατήρησης της ροής με αποτέλεσμα την πρόκληση υδραυλικού άλματος και απόθεσης των στερεών υλικών στις εισόδους των τεχνικών. Οι υπερχειλίσεις στις θέσεις απόφραξης των τεχνικών προκάλεσαν εκτεταμένες διαβρώσεις των κατάντη παρειών των επιχωμάτων αυξάνοντας τις στερεοπαροχές.
4.Οι πολύ μεγάλες υδατοπαροχές σε συνδυασμό με τις πολύ μεγάλες στερεοπαροχές δημιούργησαν βαθμιαία μια ροή κορημάτων η οποία δεν κατέστη δυνατόν να παραληφθεί από το μικρών διαστάσεων τεχνικό που ευρίσκονταν στη διασταύρωση της παλαιάς επαρχιακής οδού Στρατωνίου¬Ολυμπιάδος με το υδατόρευμα «Αργυρώ». Τo τεχνικό αχρηστεύτηκε από τη ροή των κορημάτων, η οποία στη συνέχεια κατέστρεψε το σώμα του επιχώματος της οδού και διέβρωσε ταπαρακείμενα πρανή.
5.Η ροή κορημάτων ενισχυμένη με τα προϊόντα των διαβρώσεων και αστοχιών κινήθηκε προς τον οικισμό συμπαρασύροντας το ήδη αποτεθέντα υλικά κατά μήκος της κοίτης του υδατορεύματος στη λεκάνη απόθεσης.
6.Η κατάκλυση του οικισμού με τα υλικά της ροής κορημάτων επήλθε μετά την απόφραξη πλακοσκεπούς οχετού που λειτουργούσε ως είσοδος της αντιπλημμυρικής τάφρου και την εκτροπή της ροής προς το κέντρο του Στρατωνίου. Η απόφραξη του οχετού είναι δυνατό να συνέβη λόγω σταδιακής απόθεσης μεταφερόμενων στερεών υλικών. Εν τούτοις, η αιφνίδια δημιουργία του πλημμυρικού πλήγματος («σαν κύμα» σύμφωνα με αυτόπτη μάρτυρα) σε συνδυασμό με την ένταση του φαινομένου, όπως καταδεικνύεται από την έκταση και ποσότητα αποτεθέντων υλικών συνηγορούν στο ότι το πλημμυρικό πλήγμα επήλθε με την έλευση μετώπου ροής κορημάτων.
ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥ ΠΛΗΜΜΥΡΙΚΟΥ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΥ
Με βάση τα προηγούμενα τα κύρια αίτια πρόκλησης του πλημμυρικού επεισοδίου και των σχετικών καταστροφών στο Στρατώνι είναι τα ακόλουθα:
1.Τα ακραία μετεωρολογικά φαινόμενα (βροχόπτωση 164mm εντός μερικών ωρών) τα οποία προκάλεσwαν πολύ μεγάλες υδατοπαροχές και σε συνδυασμό με τις μεγάλες κλίσεις των υδατορευμάτων πρωτοφανείς στερεοπαροχές από υλικά κοίτης αλλά και από αστοχίες εδάφους.
2.Η αδυναμία των οχετών των επιχωμάτων να παραλάβουν τις υδατοπαροχές και στερεοπαροχές που εκδηλώθηκαν.
3.Η έλλειψη προστατευτικών μέτρων για τον έλεγχο στερεομεταφοράς στις κοίτες των υδατορευμάτων.
4.Η ανεπάρκεια των διαστάσεων της αντιπλημμυρικής τάφρου εντός του οικισμού.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Για τη βελτίωση της αντιπλημμυρικής προστασίας του Στρατωνίου προτείνονται τα ακόλουθα:
1. Βελτίωση των τεχνικών διόδευσης ομβρίων στο επαρχιακό και δασικό οδικό δίκτυο
•Διενέργεια συστηματικών ελέγχων των υφιστάμενων τεχνικών με βάση επικαιροποιημένα υδρολογικά δεδομένα.
•Κατασκευή τεχνικών στις θέσεις που καταστράφηκαν και επισκευάστηκαν.
•Εφαρμογή μέτρων ελέγχου στερεοπαροχών στις εισόδους των τεχνικών κύριων υδατορευμάτων και μέτρων προστασίας κατά διαβρώσεων στις εξόδους.
2. Κατασκευή έργων ελέγχου στερεοπαροχών στις κοίτες
Τα παρακάτω θα πρέπει να αποτελέσουν μέρος της συνολικής μελέτης διευθέτησης της κοίτης των κύριων υδατορευμάτων (κυρίως του υδατορεύματος της «Αργυρώς»):
•Μελέτη τεχνικών εγκάρσιου τύπου συγκράτησης φερτών υλικών επί της κοίτης (τύπου αναβαθμών ή φραγμάτων). Τα εγκάρσια έργα μπορούν να συνδυασθούν με παράλληλα έργα
με σκοπό να κατευθύνεται η ροή προς την κύρια κοίτη και να αποφεύγονται διαβρώσεις των οχθών.
•Θα πρέπει επίσης να μελετηθεί η ανάγκη δημιουργίας χώρων εναπόθεσης φερτών υλικών από τις θέσεις αναμενόμενων υψηλών στερεοπαροχών.
3. Ανακατασκευή της αντιπλημμυρικής τάφρου του οικισμού
- Αύξηση της παροχετευτικής ικανότητας καδιασφάλιση σταθερής διατομής λειτουργίας σε όλο το μήκος.
4. Μελέτες ασφαλείας θέσεων απόθεσης υλικών μεταλλείου
- Αν και διαφαίνεται ότι οι αποθέσεις στείρων υλικών υλοποιούνται βάσει σχεδίου και τυπικών προδιαγραφών, ο έλεγχος της μακροχρόνιας ασφάλειας έχει προφανώς ιδιαίτερη σημασία σε σχέση με κατάλληλη περίοδο επαναφοράς ακραίων καιρικών φαινομένων. Προτείνεται να αναληφθούν ολοκληρωμένες μελέτες ασφαλείας από πλευράς γεωστατικής, υδρολογικής κα υδρογεωλογικής σε όλες τις θέσεις απόθεσης στείρων υλικών και στις λίμνες τελμάτων.
5. Ολοκληρωμένη μελέτη διαχείρισης / αντιμετώπισης φυσικών κινδύνων Προτείνεται η ανάληψη ολοκληρωμένης μελέτης ρίσκου (βαθμού διακινδύνευσης και κοινωνικών / οικονομικών επιπτώσεων) λόγω φυσικών καταστροφικών φαινομένων (κατολισθήσεων πλημμύρων, διαβρώσεων, κλπ.) για την περιοχή Στρατωνίου. Τα αποτελέσματα της μελέτης θα συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση σχεδίων διαχείρισης/ ελαχιστοποίησης των φυσικών κινδύνων και θα αποτελέσουν τη βάση μελλοντικού αναπτυξιακού προγραμματισμού.
Επισημαίνεται, ότι η μελέτη θα μπορούσε να περιλάβει και όμορους δήμους.
Τεχνογράφημα 404, 1 Οκτωβρίου 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου