Σαράντης Δημητριάδης: μια “διαφορετική οικογένεια γεωλόγων”

του Τόλη Παπαγεωργίου

Γνώρισα για πρώτη φορά τον Σαράντη Δημητριάδη σε ένα μικρό καφενείο του χωριού Γάβρα του Δήμου Κιλκίς, πριν από λίγους μήνες. Με είχαν καλέσει κάτοικοι της περιοχής που ήθελαν να μάθουν για τις επιπτώσεις των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων που φημολογούνταν ότι θα αδειοδοτήσει το ΥΠΕΚΑ σε μια έκταση περίπου 100.000 στρεμμάτων του Δήμου τους. Έμεινα κατάπληκτος όταν μου σύστησαν τον δεύτερο ομιλητή της βραδιάς, τον καθηγητή γεωλογίας του ΑΠΘ Σαράντη Δημητριάδη, με εμπειρία ακαδημαϊκή και πεδίου δεκαετιών. Ένας γεωλόγος σε ενημερωτική εκδήλωση για τις αρνητικές συνέπειες των μεταλλείων;

Όταν τον άκουσα να μιλάει.......


με λόγια απλά και κατανοητά, αλλά και με μια βαθεια επιστημονική γνώση θεμελιωμένη στην πολυετή γεωλογική έρευνα στην ευρύτερη περιοχή του Νομού Κιλκίς, συνειδητοποίησα με ανακούφιση ότι υπάρχει και ένας διαφορετικός τύπος γεωλόγου, εκτός από εκείνον που είχα γνωρίσει από το 1997 μέχρι εκείνη τη μέρα. Τα χαρακτηριστικά αυτών των δύο “τύπων” έδωσε ο ίδιος ο Σαράντης σε πρόσφατο κείμενό του (εδώ):

Ανήκω σε μια διαφορετική οικογένεια γεωλόγων από εκείνη του συνάδελφου Π.Τ., και κυρίως των πρώην προϊσταμένων του στο ΙΓΜΕ. Εκείνοι θεωρούν ως αποκλειστική δουλειά και σκοπό του γεωλόγου την αναζήτηση ορυκτών πόρων και την με κάθε θυσία εκμετάλλευσή τους. Αυτή είναι μια εντελώς μη αειφορική (μη βιώσιμη) εκμετάλλευση, δεδομένου ότι οι ορυκτοί πόροι είναι γρήγορα εξαντλήσιμοι και μη ανανεώσιμοι. Εγώ, και κάποιοι άλλοι σαν και εμένα, θεωρούμε ότι πολύ σημαντικότερη δουλειά του γεωλόγου είναι να προστατέψει και διατηρήσει στο διηνεκές τα χαρακτηριστικά του γεωλογικού υπόβαθρου μιας περιοχής και να εξασφαλίσει ότι αυτό θα τροφοδοτεί αειφορικά τις πηγές νερού, την αδιατάρακτη επιβίωση της τοπικής πανίδας και χλωρίδας, τη δασοκάλυψη, τις γεωργικές και κτηνοτροφικές απασχολήσεις, την αισθητική απόλαυση, τον τουρισμό και την ποιοτική κατοίκηση. Αυτά είναι που εξασφαλίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη ενός τόπου. Χωρίς αυτά ένας τόπος είναι καταδικασμένος, όσο χρυσό και αν παράγει.

Η δική μου αίσθησή για την πολυπληθή οικογένεια των γεωλόγων του ΙΓΜΕ, του ΑΠΘ, του ΕΜΠ και του Εθνικού Καποδίστριακού Πανεπιστημίου είναι ότι έχουν αναπτύξει μια ιδιομορφία της όρασης, με την οποία βλέπουν βουνό και το μεταφράζουν αμέσως σε λεφτά. Τα πετρώματα/μεταλλεύματα έρχονται μαγικά στην επιφάνεια και τα δάση, τα λειβάδια, τα καλλιεργήσιμα χωράφια, οι πηγές και τα ρέματα θάβονται και εξαφανίζονται κάτω από τους όγκους των μεταλλευτικών στείρων και αποβλήτων. Παράπλευρες απώλειες της “ανάπτυξης”, όπως εκείνοι την αντιλαμβάνονται.

Τα μέλη της οικογένειας αυτής κυριαρχούν στις αντίστοιχες πανεπιστημιακές σχολές και στη διοίκηση των ερευνητικών ιδρύματων – αρκεί να κοιτάξει κανείς το ΙΓΜΕ – και έτσι περνάν την άποψή τους στις επόμενες γενιές γεωλόγων και στην ευρύτερη κοινωνία: εξόρυξη των πάντων, με κάθε θυσία. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών των γεωλόγων και μεταλλειολόγων έχουν ή είχαν οικονομικές απολαβές, άμεσες ή έμμεσες μέσα από επιστημονικά και ερευνητικά προγράμματα, από τα μέλη του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ), στον οποίο συμμετέχουν και οι θυγατρικές των ξένων μεταλλευτικών εταιρειών στην Ελλάδα.

Το πλέον εύκολο για έναν γεωλόγο – και το πλέον αναμενόμενο – είναι να ενταχθεί στη μεγάλη οικογένεια των συναδέλφων του που ταυτίζουν τα συμφέροντα του κλάδου τους με τα συμφέροντα των κάθε λογής μεταλλευτικών επιχειρήσεων. Ακόμα και αυτών που η δράση τους έχει αφήσει τραγικό αποτύπωμα στο Ελληνικό τοπίο, ακόμα και αυτών που οι επιδιώξεις τους είναι εντελώς ασυμβίβαστες με τη διαφύλαξη των πλέον πολύτιμων από τους φυσικούς πόρους.

Ο Σαράντης Δημητριάδης μας έδωσε έναν διαφορετικό ορισμό του γεωλόγου και προσδιόρισε τη συμβολή της Επιστήμης του στη βιώσιμη ανάπτυξη της Ελλάδας. Και αυτό θέλει μεγαλείο ψυχής και άδολη αγάπη για τον τόπο μας.