Δεν υπάρχει αμφιβολία οτι το ερώτημα που τίθεται ως τίτλος του παρόντος απασχολεί ευρύτατα -και δικαίως- όλους τους σκεπτόμενους και προβληματισμένους πολίτες του νομού, μια και η υλοποίηση ή όχι των σχεδίων αυτών θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό τη μέλλουσα περιβαλλοντική και κοινωνικο-οικονομική φυσιογνωμία του.
Η ιδιαίτερα δυσμενής τρέχουσα οικονομική συγκυρία εμποδίζει μια........
νηφάλια και σε βάθος μελέτη των σχετικών προτάσεων και τη στάθμιση των θετικών και των αρνητικών επιπτώσεων που η εξορυκτική και μεταλλευτική δραστηριότητα συνεπιφέρει.
Οι προτάσεις αυτές σκόπιμα αποσιωπούν ό,τι είναι αρνητικό και υπερτονίζουν ό,τι μπορεί να θεωρηθεί ως θετικό. Διοχετεύονται δε και διασπείρονται, κυρίως από τα διαπλεκόμενα με τους ενδιαφερόμενους επενδυτές τηλεοπτικά κανάλια, αλλά και από έντυπα που δεν αποβλέπουν στην έγκυρη πληροφόρηση και το γόνιμο προβληματισμό αλλά στον εντυπωσιασμό μόνο. Δίνουν με τον τρόπο αυτό τροφή σε ονειροπολήσεις για ένα γρήγορο, ανέξοδο και εύκολο πλουτισμό.
Κατασκευάζεται λοιπόν μια ενορατική εικόνα, που από πολλούς εύπιστους εκλαμβάνεται ως πραγματικότητα, για την ύπαρξη ορυκτών κοιτασμάτων μεγάλης αξίας, χρυσοφόρων μάλιστα (Κιλκίς = El Dorado), που η εκμετάλλευσή τους θα λύσει υποτίθεται το οικονομικό πρόβλημα σε επίπεδο ατομικό, περιφερειακό και εθνικό. Πουθενά βέβαια δεν προσδιορίζονται στη διήγηση αυτή αν είναι πολλοί ή λίγοι, ποιοί πιο συγκεκριμένα, αυτοί που θα καρπωθούν τα όποια αναμενόμενα κέρδη, ενώ καθόλου δεν συζητούνται οι αναπόφευκτες και σημαντικότατες παράπλευρες ζημιές στο περιβάλλον που θα επηρεάσουν αρνητικά την ποιότητα ζωής και τις λοιπές παραγωγικές δραστηριότητες στο νομό.
Η ανακύκλωση τέτοιων μύθων εύκολα πείθει και τα κυβερνητικά κλιμάκια, τα διψασμένα μέχρι θανάτου -του δικού μας κατά προτίμηση- για όποιες είναι δυνατό χρηματικές εισροές, ώστε σπεύδουν να τους υιοθετήσουν και, χωρίς πολλές διαδικασίες, να τους υλοποιήσουν. Αυτό βέβαια ακούγεται μάλλον καλό, ώστε δίκαια να αναρωτηθεί κανείς γιατί δεν είναι άραγε καλύτερο από το τίποτα. Γιατί θα πρεπει δηλαδή να υπάρχει οποιαδήποτε επιφύλαξη επ’ αυτού; Ας προσπαθήσουμε όμως να προσεγγίσουμε το θέμα λίγο πιο προσεκτικά, χρησιμοποιώντας τη λογική, καθώς και τη διαθέσιμη επιστημονική γνώση και εμπειρία.
Τα αναμενόμενα κέρδη για την εθνική οικονομία θα προέλθουν από τα μισθώματα παραχώρησης της εκμετάλλευσης των δημόσιων μεταλλευτικών χώρων σε ιδιώτες (εταιρείες ή επιχειρηματικούς ομίλους, συνήθως ξένους καλυπτόμενους από εγχώριους αντιπροσώπους) και από τη φορολόγηση των εμπορικών δραστηριοτήτων τους που θα σχετίζονται με την πώληση των προϊόντων της εκμετάλλευσης. Στην καλύτερη περίπτωση θα μπορούσε να ζητηθεί από το δημόσιο και να παραχωρηθεί από τους εκμεταλλευτές ιδιώτες ένα ποσοστό υπέρ του δημοσίου (royalties) από τις πωλήσεις των προϊόντων αυτών, κάτι που όμως δεν αποτελεί υποχρέωση των τελευταίων με βάση την ισχύουσα νομοθεσία (μεταλλευτικός κώδικας).
Ο ιδιώτης (εταιρεία) υπολογίζει βέβαια σε σημαντικά κέρδη, που θα ξεπερνούν ασφαλώς κατά πολύ τα έξοδα που είναι υποχρεωμένος να κάνει για να υλοποιήσει την επένδυσή του (έξοδα κατ’ αρχήν για διαφήμιση και δημιουργία ευνοϊκού κλίματος για το θετικό επηρεασμό της κοινής γνώμης, στη συνέχεια έξοδα για τις ερευνητικές εργασίες: αμοιβές μελετητών, γεωτρήσεις, χημικές αναλύσεις κ.λπ., κατόπιν για την εκμετάλλευση: μηχανήματα κ.λ. εξοπλισμός, εγκαταστάσεις, αναλώσιμα, καύσιμα, έργα πρόσβασης, μεταφορικά, εργατικά, μισθώματα προς το δημόσιο, φόροι, έξοδα περιβαλλοντικής -υποτίθεται- αποκατάστασης κ.λπ.). Αυτά αντιπροσωπεύουν στο σύνολό τους μεγάλα ποσά, που θα πρέπει ο ιδιώτης (εταιρεία) να τα εξοικονομήσει από τα συνολικά έσοδα που θα αποφέρει η πώληση του τελικού προϊόντος. Θα απορροφήσουν λοιπόν μεγάλο μέρος των εσόδων αυτών. Το υπόλοιπο, που θα πρέπει επίσης να είναι σημαντικο για να είναι συμφέρουσα η επένδυση, θα είναι το καθαρό κέρδος του ιδιώτη (εταιρείας) επενδυτή. Αυτό το καθαρό κέρδος μπορεί βάσιμα να προβλευθεί ότι στο σύνολο ή κατά το μεγαλύτερο μέρος του θα διοχετευτεί στο εξωτερικό.
Ένα μικρό μόνο μέρος των εξόδων του ιδιώτη (εταιρείας) θα διοχετευθεί προς το δημόσιο ως μισθώματα και φόροι και προς το εργατικό δυναμικό που θα χρησιμοποιηθεί ως μισθολογικό κόστος. Η διοχέτευση αυτή θα γίνει όχι άμεσα και συνολικά, αλλά κατά δόσεις κατανεμημένες σε όλη τη χρονική διάρκεια της εκμετάλλευσης, μέχρι την εξάντληση δηλαδή των ορυκτών αποθεμάτων.
Συμπερασματικά: ο μεγάλος κερδισμένος της όλης υπόθεσης θα είναι ο ιδιώτης (εταιρεία) επενδυτής. Το δημόσιο θα αρκεστεί σε ένα πολύ μικρό μέρος της εκτιμημένης αξίας των κοιτασμάτων, που αναλογικά δεν θα είναι τίποτα παραπάνω από ένα φιλοδώρημα. Αν λάβουμε ακόμα υπόψη ότι υπάρχουν χίλιοι τρόποι για τους ιδιώτες και τους επιχειρηματικούς ομίλους, ιδίως τους ξένους, να ξεφεύγουν τη φορολογία, τώρα μάλιστα που ισχύει και η διαδικασία του fast track, τότε το φιλοδώρημα αυτό γίνεται ακόμα πιο ευτελές. Μην το υπολογίζετε σε τίποτα περισσότερο από λίγες δεκάδες εκατομμύρια ευρώ κατανεμημένα στα επόμενα πέντε κατά προσέγγιση χρόνια μετά την έναρξη του έργου. Και βέβαια, μην περιμένετε κάποιο σημαντικό κομμάτι από αυτά τα λίγα να καταλήξει στα ταμεία του νομού σας. Υπάρχουν άλλες πιο επείγουσες προτεραιότητες στα κεφάλια των κυβερνώντων εκεί κάτω στην Αθήνα.
Έχω και με άλλη μου δημόσια παρέμβαση πρόσφατα υποστηρίξει ότι ελάχιστος θα πρέπει να αναμένεται ο αριθμός των εντόπιων που θα προσληφθούν για να καλύψουν τις ανάγκες σε ανθρώπινο δυναμικό, εάν υπάρξει υλοποίηση της εκμετάλλευσης. Και η απασχόλησή τους βέβαια θα είναι βραχυχρόνια, εκτιμώ κάτι μεταξύ τριών και εφτά το πολύ χρόνων. Σήμερα αυτές οι δουλειές γίνονται γρήγορα, με τεράστια μηχανήματα που έρχονται από το εξωτερικό, και με μικρό αριθμό εξειδικευμένου προσωπικού, που τέτοιο, ας σημειωθεί, δεν διαθέτει καν ο νομός. Από κοινωνική λοιπόν άποψη ελάχιστη θα είναι η συμβολή μιας εξορυκτικής/μεταλλευτικής δραστηριότητας στην επίλυση του προβλήματος της ανεργίας στον τόπο σας.
Αν λιγοστά όμως είναι τα αναμενόμενα οικονομικά και κοινωνικά οφέλη από την πραγματοποίηση της εκμετάλλευσης, ασύμμετρα μεγάλη και αναπόφευκτη θα είναι η σημαντική περιβαλλοντική επιβάρυνση και οι παράπλευρες σε επίπεδο νομού, αλλά και και ευρύτερα, αρνητικές επιπτώσεις σε σχέση με την οικονομία, την κοινωνία και τη δημόσια υγεία. Αναφέρω πολύ σύντομα, χωρίς να αναπτύξω με λεπτομέρειες, τις κυριότερες από αυτές τις επιπτώσεις .
Σημαντική υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Θα υπάρξει μεταβολή της τοπογραφίας (εκσκαφές και βυθίσματα στη θέση φυσικών λόφων), απομάκρυνση του εδαφικού στρώματος, καταστροφή της φυσικής βλάστησης (αποδάσωση), δέσμευση καλλιεργούμενων εύφορων εκτάσεων, εκτροπή ρεμάτων, διαταραχή των φυσικών διαδικασιών τροφοδότησης των υπόγειων υδροφορέων, καταστροφή οικοσυστημάτων κ.α.
Δέσμευση μεγάλων ποσοτήτων νερού.
Η εξορυκτική και μεταλλευτική δραστηριότητα καταναλώνει σε διαρκή βάση μεγάλες ποσότητες νερού. Σε ένα νομό με περιορισμένα υδατοαποθέματα και χαμηλό ποσοστό βροχοπτώσεων, μια τέτοια δραστηριότητα είναι βέβαιο πως θα δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα έλλειψης νερού για οικιακή, γεωργική ή άλλης κατεύθυνσης βιοτεχνική και βιομηχανική χρήση, ενώ θα επιτείνει δραματικά τα φαινόμενα φυσικής ερημοποίησης που παρατηρούνται ήδη στα χαμηλότερα και μη δασωμένα μέρη του νομού. Η ανάγκη χρήσης μεγάλων ποσοτήτων νερού από τις εξορυκτικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε ανορθόδοξες μεθόδους εκμετάλλευσης του υδατικού δυναμικού, όπως υπεραντλήσεις από επιφανειακά ύδατα και από γεωτρήσεις, με κίνδυνο πλήρους εξάντλησής τους.
Μόλυνση των υπόγειων υδροφορέων και των επιφανειακών υδάτων από την όξινη απορροή.
Αυτή είναι μια συνέπεια της εξορυκτικής και μεταλλευτικής δραστηριότητας, ιδιαίτερα για το είδος των μεταλλευμάτων για τα οποία γίνεται η συζήτηση (θειούχες μεταλλικές ενώσεις). Η λεγόμενη «όξινη απορροή» (ένα συνεχές φιλτράρισμα προς τα κάτω και πλευρικά όξινων διαλυμάτων -όμοιων με τα υγρά των μπαταριών) επιμολύνει και αχρηστεύει αμετάκλητα τους υπόγειους υδροφορείς που θα συναντήσει, ενώ εξαπλώνεται και πλευρικά, όπως το μελάνι στο στυπόχαρτο, επιμολύνοντας και τα επιφανειακά ύδατα.
Οξίνιση των υδατικών κατακρημνισμάτων (όξινη βροχή – πάχνη – χιόνι).
Μια συνέπεια της μεταλλουργικής επεξεργασίας θειούχων μεταλλικών ενώσεων είναι η παραγωγή και έκλυση μεγάλων ποσοτήτων αερίου διοξειδίου του θείου, που στην ατμόσφαιρα, με την υπάρχουσα υγρασία, σχηματίζει θειϊκό οξύ (βιτριόλι). Αυτό διαλύεται στα σταγονίδια της βροχής που πέφτει, ή της πάχνης που κατακαθίζει, καθώς και στις νιφάδες του χιονιού. Έτσι, αυτά τα υδατικά κατακρημνίσματα από ευλογία μετατρέπονται σε κατάρα, αφού η συνεχής δράση της όξινης βροχής καταστρέφει σταδιακά τη δασική βλάστηση, αποδιώχνει τη φυσική πανίδα, υποβαθμίζει την ποιότητα των αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων, ενώ προσθέτει τη δράση της παραπέρα στην όξινη απορροή.
Αέρια ρύπανση.
Οι εξορυκτικές και μεταλλευτικές δραστηριότητες αποβάλλουν μεγάλα ποσά αέριων ρύπων, ιδιαίτερα επικίνδυνων για τη δημόσια υγεία και συντελεστές σημαντικής υποβάθμισης του περιβάλλοντος: σκόνη, αιωρούμενα δηλαδή μικροσωματίδια, κάποια από αυτά τοξικά (όπως λεπτομερέστατα διαμερισμένες μεταλλικές ενώσεις), καυσαέρια, αέρια παράγωγα από τη χρήση εκρηκτικών φορτισμένα με επικίνδυνα οξείδια του αζώτου, το διοξείδιο του θείου που προαναφέρθηκε -το ίδιο ιδιαίτερα τοξικό- κ.α. Όλα τα παραπάνω συμβάλλουν επίσης στην υποβάθμιση της ποιότητας της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής.
Ηχορύπανση.
Σημαντική είναι και η ηχορύπανση κοντά στους εξορυκτικούς χώρους και τους χώρους μεταλλουργικής επεξεργασίας, αλλά και σε απόσταση από αυτούς: εκτεταμένη, καθημερινή χρήση εκρηκτικών, συνεχής χρήση τρυπανιών και σκαπτικών μηχανημάτων, σπαστικά μηχανήματα και τριβεία, συνεχείς διελεύσεις υπερβαρέων οχημάτων κ.α.
Τοξικά απόβλητα της εξορυκτικής και ιδιαίτερα της μεταλλουργικής δραστηριότητας.
Αυτό είναι ένα οξύτατο περιβαλλοντικό πρόβλημα. Τόσο η εξόρυξη, όσο, και κυρίως, η μεταλλουργική επεξεργασία, παράγουν τεράστιες ποσότητες τοξικών αποβλήτων (πιο γνωστές, αλλά όχι οι μόνες, είναι οι θανατηφόρες κυανιούχες ενώσεις που χρησιμοποιούνται για την απόληψη χρυσού) που η απόθεσή τους, με τη μορφή λάσπης, γίνεται κατ’ ανάγκην και κατά τη διεθνή πρακτική σε φυσικούς αποθετικούς χώρους (αποκομμένες με φράγματα κοιλάδες ρεμάτων). Σχηματίζονται έτσι εκτεταμένες λίμνες λασπωδών τοξικών αποβλήτων, που μένουν για πάντα και αποτελούν εν δυνάμει βόμβες ολοκληρωτικής περιβαλλοντικής καταστροφής, έτοιμες να εκραγούν διασπείροντας τον όλεθρο με την παραμικρή αστοχία της στεγανότητάς τους ή με την οποιαδήποτε διαταραχή της ασταθούς ισορροπίας τους (εξαιτίας π.χ. μιας πλημμυρικής κατάστασης ή ενός σεισμικού συμβάντος). Κάθε χρόνο έχουμε αρκετά τέτοια καταστροφικά επεισόδια παγκοσμίως, που δεν περιορίζονται μόνο σε υπανάπτυκτες χώρες, αλλά συμβαίνουν και σε ιδιαίτερα ανεπτυγμένες (Η.Π.Α., Καναδάς, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία κ.α.).
Κατάπνιξη εναλλακτικών αναπτυξιακών προοπτικών.
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία η μεταλλεία προστατεύεται και υπερισχύει οποιασδήποτε άλλης εναλλακτικής αναπτυξιακής δράσης. Οι δικαιοδοσίες της είναι νομικά κατοχυρωμένες κατά ανάλογο τρόπο με εκείνες της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Ακόμα και σχέδια για απροσδιόριστα μελλοντικές εξορυκτικές και μεταλλευτικές δράσεις σε μια περιοχή τη δεσμεύουν και απαγορεύουν οποιαδήποτε άλλη αναπτυξιακή δραστηριότητα σ’ αυτήν. Δεν προβλέπονται ακόμα αποζημιώσεις για εκείνες τις εκτάσεις που δεσμεύονται για εξόρυξη μεταλλευμάτων.
Κατάπνιξη των εναλλακτικών αναπτυξιακών προοπτικών προκαλείται όμως και από τον αμέσως παρακάτω παράγοντα.
Υποβάθμιση της αισθητικής εικόνας και της φήμης της περιοχής.
Περιοχές όπου αναπτύσσεται έντονη εξορυκτική και μεταλλευτική δραστηριότητα γίνονται καταθλιπτικές στην όψη και απωθητικές ως προορισμοί διέλευσης, επίσκεψης, αναψυχής, κατοίκησης και τουριστικής αξιοποίησης. Καταστρέφεται επίσης, όχι αναίτια, η φήμη και η εμπιστοσύνη στην ποιότητα και αγνότητα των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων που παράγονται σε τέτοιες περιοχές, ενώ και η αξία των ακινήτων μειώνεται σημαντικά, αφού μειώνεται το ενδιαφέρον για κατοίκηση ή άλλη χρήση.
Ως αντίλογος σε όλα τα παραπάνω μπορεί να προβληθεί ο ισχυρισμός ότι υπάρχουν διεθνώς προβλέψεις και όροι που μπορούν κάπως να περιορίσουν -ποτέ όμως να εξαλείψουν, αυτό είναι αδύνατο- κάποιους από τους παραπάνω αρνητικούς παράγοντες, ενώ οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων ισχυρίζονται -χωρίς όμως να έχει αυτό ποτέ εφαρμοστεί στην πράξη- ότι είναι δυνατή η αποκατάσταση των περιβαλλοντικών πληγών μετά την εξάντληση των αποθεμάτων και τη λήξη της εκμετάλλευσης.
Τέτοιοι περιορισμοί όμως μπορούν να προβλευθούν, και κυρίως να υλοποιηθούν, μόνο σε κράτη με ισχυρή παράδοση αυστηρής τήρησης των νόμων, εκεί όπου είναι άγνωστη η έννοια της διαφθοράς και του λαδώματος, όπου οι επενδυτές δεν διανοούνται ότι μπορούν να παίξουν πονηρά παιχνίδια σε βάρος των τοπικών κοινωνιών, όπου ο σεβασμός στο περιβάλλον και η διατήρηση των οικοσυστημάτων θεωρούνται πολύ σημαντικότερες αξίες από τα κέρδη των ιδιωτών και το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας, όπου οι πολίτες νοιάζονται να αφήσουν προοπτικές για ευημερία και ευζωία και για τις επόμενες γενιές και είναι διατεθειμένοι να κάνουν θυσίες γι’ αυτό, και όπου, πάνω απ’όλα, σέβονται και αγαπούν τον τόπο τους. Δεν ξέρω αν η χώρα μας γενικά, αλλά και εμείς οι ίδιοι αντικατοπτριζόμαστε στις παραπάνω αξίες. Αν όχι, τότε έχουμε έναν επί πλέον σημαντικό λόγο για να αντιταχθούμε στα σχέδια εξορύξεων και μεταλλευτικών δραστηριοτήτων στο νομό Κιλκίς.
Ας είμαστε σίγουροι ότι κανένα από τα σχέδια αυτά δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, αν βρεί απέναντί του την ισχυρή και άκαμπτη αντίθεση των πολιτών του νομού. Αν υποκύψετε τώρα στις λάγνες χρυσοστολισμένες σειρήνες, τότε ο νομός σας θα έχει στο μέλλον το στίγμα πως υπήρξε η κερκόπορτα της Ελλάδας απ’όπου μπήκαν, τα πήραν όλα κι’ έφυγαν οι διψασμένοι για κέρδη χρυσοθήρες, ενώ εσείς θα προσμετράτε απελπισμένοι μόνο τις ζημιές. Κανένας δεν θα δικαιούται τότε να πεί πως δεν γνώριζε. Και πάλι επαναλαμβάνω, η απόφαση αυτή την κρίσιμη ώρα είναι στα χέρια όλων των πολιτών του νομού, αλλά και του καθένα χωριστά.
http://antigoldgreece.wordpress.com
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου