...από σήμερα εως το τέλος αυτού του κόσμου του θεάματος, δίχως να μας θυμήθουν"Η φράση του τίτλου βρίσκεται στην ταινία του Γκυ Ντεμπόρ «Η κοινωνία του θεάματος» εν μέσω σκηνών από την εξέγερση του Μάη του ’68. Ο Ντεμπόρ, αλλά και άλλοι καταστασιακοί, είδαν στο Μάη του ’68 την επιβεβαίωση της θεωρίας τους και –υπερβάλλοντας ίσως– εξύμνησαν την καθοριστική επιρροή τους στο ξέσπασμα της εξέγερσης. Πέρα από υπερβολές όμως, είναι βέβαιο ότι τόσο στα συνθήματα όσο και στο γενικότερο πνεύμα του Μάη η καταστασιακή συμβολή είναι εμφανής και σημαντική· γεγονός ιδιαίτερα αξιοσημείωτο αν σκεφτεί κανείς ότι επρόκειτο για μια μικρή και “περιθωριακή” ομάδα: την εποχή εκείνη οι καταστασιακοί μαζί με τους λυσσασμένους (με τους οποίους έδρασαν μαζί κατά την εξέγερση) δεν ήταν πάνω από 10-12 άτομα. Μ’ έναν τρόπο που έμοιαζε περίεργος στους αστούς και σταλινικούς αναλυτές της εποχής, τα ριζοσπαστικά κομμάτια του κινήματος γίνονταν καταστασιακά στην πράξη.
«Το κίνημα των καταλήψεων [του Μάη] ήταν προφανώς η άρνηση της αλλοτριωμένης εργασίας και επομένως η γιορτή, το παιχνίδι, η πραγματική παρουσία των ανθρώπων και του χρόνου. Ήταν, επίσης, η άρνηση κάθε εξουσίας, κάθε ειδίκευσης, κάθε ιεραρχικής αποστέρησης· η άρνηση του κράτους και συνεπώς των κομμάτων και των συνδικάτων, καθώς και των κοινωνιολόγων, των καθηγητών, της καταπιεστικής ηθικής και ιατρικής. Όλα εκείνα που το κίνημα επανέφερε μέσα σ’ έναν κατακεραυνωτικό συνειρμό –“Γρήγορα!” έλεγε απλά ένα από τα συνθήματα στους τοίχους, που ήταν ίσως το πιο ωραίο– περιφρονούσαν ολοκληρωτικά τις παλιές συνθήκες ύπαρξης και άρα όλους αυτούς που εργάζονταν για τη διατήρησή τους, από τις βεντέτες της τηλεόρασης μέχρι τους πολεοδόμους.»
Η Καταστασιακή Διεθνής ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 1957 σε μια συνδιάσκεψη που έγινε στην Ιταλία, ενώνοντας τις δυνάμεις της Λεττριστικής Διεθνούς (Γκυ Ντεμπόρ, Μισέλ Μπερνστάιν), του Διεθνούς Κινήματος για ένα Φαντασιακό Μπαουχάους (Άσγκερ Γιορν, Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσο) και της Ψυχογεωγραφικής Επιτροπής του Λονδίνου (Ραλφ Ράμνεϋ). Τα μέλη των ομάδων αυτών, που προέρχονταν από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και είχαν ήδη την εμπειρία πρωτοποριακών καλλιτεχνικών κινημάτων, όπως η Cobra και ο Λεττρισμός, μοιράζονταν την κριτική αποτίμηση των πρωτοποριών των αρχών του 20ού αιώνα (Φουτουρισμός, Νταντά, Σουρεαλισμός), τη θέληση για το ξεπέρασμα της τέχνης ως εξειδικευμένης και διαχωρισμένης δραστηριότητας, και τη διάθεση να επαναστατικοποιήσουν την καθημερινή ζωή. Κληροδότησαν στην Κ.Δ. πειραματικούς τρόπους και τεχνικές, όπως η ψυχογεωγραφία (η μελέτη των αποτελεσμάτων του οργανωμένου γεωγραφικού περιβάλλοντος, το οποίο επιδρά άμεσα στη συναισθηματική συμπεριφορά των ατόμων), η περιπλάνηση (ένας πειραματικός τρόπος συμπεριφοράς που συνδέεται με τις συνθήκες της ζωής στην πόλη και συγχρόνως μια τεχνική του βιαστικού περάσματος μέσα από ποικίλες αστεακές ατμόσφαιρες) και η μεταστροφή (η επαναχρησιμοποίηση και ενσωμάτωση προηγούμενων καλλιτεχνικών δημιουργημάτων σε μια ανώτερη κατασκευή του περιβάλλοντος). «Αποφάσισαν ότι το πρώτο πεδίο της μελλοντικής τους δραστηριότητας θα περιλάμβανε πειράματα στη συμπεριφορά, την κατασκευή ολοκληρωμένων περιβαλλόντων και ελεύθερα δημιουργημένων στιγμών ζωής.»
Το καταστασιακό εγχείρημα, οπωσδήποτε ευρείας κλίμακας και φιλόδοξο, εκκινούσε από το πεδίο της κουλτούρας, όμως η κριτική του περιλάμβανε το σύνολο της κοινωνικής ζωής και κάθε ιεραρχικής κοινωνικής οργάνωσης σ’ Ανατολή και Δύση. Οι καταστασιακοί επιδιώκουν τη ριζική κριτική της πολιτικής οικονομίας, το ξεπέρασμα του εμπορεύματος και της μισθωτής εργασίας· την πλήρη χειραφέτηση της καθημερινής ζωής και την αδιάκοπη μεταμόρφωση του κόσμου. Θέτουν ως στόχο την κατάργηση των υπαρχουσών τάξεων (με τρόπο μάλιστα που δεν θα συνεπάγεται νέα διαίρεση της κοινωνίας) και την επικράτηση σε παγκόσμια κλίμακα των εργατικών συμβουλίων.
Ξαναδιαβάζουν κριτικά και δημιουργικά τον Χέγκελ, τον νεαρό και τον όψιμο Μαρξ, τον Λούκατς, τον Λεφέβρ και επεξεργάζονται μια νέα ριζοσπαστική συνεκτική θεωρία και καινούργιες μεθόδους δράσης (μέσα από τα 12 τεύχη του περιοδικού Internationale Situationniste, αλλά και πολλά άλλα περιοδικά κι εκδόσεις σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες· και, βέβαια, με τα βιβλία Κοινωνία του θεάματος του Ντεμπόρ και Η επανάσταση της καθημερινής ζωής του Ραούλ Βανεγκέμ, που εκδόθηκαν λίγους μήνες πριν το Μάη του ’68).
Η απαίτηση της θεωρητικής συνοχής συμβαδίζει με την πρακτική οργάνωση της συλλογικής δραστηριότητας – και συχνά οδηγούν σε μια πληθώρα διαγραφών και πολεμικών που αποτελούν μέρος της “καταστασιακής μυθολογίας”. Όμως η Κ.Δ. δεν θέλει οπαδούς.«Στις σημερινές εξαιρετικά δυσμενείς ιστορικές συνθήκες, στις οποίες τίθεται το έργο της αναδημιουργίας της κουλτούρας και του επαναστατικού κινήματος σε μια ολοκληρωτικά καινούργια βάση, η Κ.Δ. δεν μπορεί να είναι παρά μία Συνωμοσία των Ίσων, ένα στρατηγείο που δεν θέλει στρατεύματα. Πρέπει να βρούμε, ν’ ανοίξουμε το “βορειοδυτικό πέρασμα” προς μια καινούργια επανάσταση χωρίς μάζες εκτελεστών, μια επανάσταση που πρέπει ν’ απλωθεί σ’ έναν κεντρικό τομέα που μέχρι σήμερα δεν είχε αγγίξει: την κατάκτηση της καθημερινής ζωής. Οργανώνουμε τον πυροκροτητή και τίποτα περισσότερο· η ελεύθερη έκρηξη θα γίνει έξω από το δικό μας ή οποιοδήποτε άλλο έλεγχο.»3 Μετά το Μάη, και παρ’ όλη τη δικαίωση των θέσεών τους και την αυξανόμενη αποδοχή και “διασημότητα”, η οργάνωση εισέρχεται σε κρίση και εντέλει αυτοδιαλύεται το 1972.
Σήμερα, όροι όπως «κοινωνία του θεάματος» χρησιμοποιούνται ανέξοδα σε κείμενα και “αναλύσεις” στα κατεστημένα μμε (με μια διάθεση να ευνουχίσουν τη σημασία τους; Συχνά, μάλλον, χωρίς να καταλαβαίνουν για τι μιλάνε). Στον ακαδημαϊκό και καλλιτεχνικό χώρο εκπονούνται διατριβές, μελέτες και έργα που αναφέρονται στους καταστασιακούς, αντιμετωπίζοντάς τους συνήθως ως μία ακόμη καλλιτεχνική πρωτοπορία, αποκομμένη από τη συνολική της κριτική στην καπιταλιστική κοινωνική ζωή: μία γεμάτη κύρος υποσημείωση σ’ αφασικά κείμενα. Τα εργατικά συμβούλια δεν κατέκτησαν τον κόσμο, δεν έχτισαν νέες περιπετειώδεις πόλεις, δεν εφηύραν νέα πάθη. Όμως η Καταστασιακή Διεθνής έζησε εξερευνώντας εντατικά το ανθρώπινο: τη σύνθεση της στιγμής που περνά και του ιστορικού χρόνου· και η κριτική ανάγνωση των έργων και των ημερών της δεν μπορεί παρά να είναι μέρος της ζωντανής μας παράδοσης: της ζωής που δεν παραδίνεται.
(Το προλεταριάτο σαν υποκείμενο και σαν αναπαράσταση)
από σημείωμα - μετάφραση: sphlynx
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου