μετάφραση/απόδοση Βίκυ Χρυσού
Θα ήθελα να αναφερθώ ιδιαίτερα στις βλάβες που υφίστανται ειδικά οι πληθυσμοί των μελισσών -και όχι κάποιων άλλων φυτών ή ειδών- επειδή ακριβώς ο ρόλος των μελισσών είναι καθοριστικός για την επικονίαση 1/4 εκατομμυρίου ανθοφόρων φυτών -πολλά από τα οποία παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια γεωργία.*
Δεν είναι λοιπόν καθόλου περίεργο που η μέλισσα ανακηρύχτηκε το 2008 από το Earthwatch, ως το πολυτιμότερο είδος του πλανήτη μας.
*
Επιπλέον οι μέλισσες αυξάνουν κατά 30% την παραγωγή περίπου 90 βασικών οπωροφόρων δέντρων και φυτών όπως των μήλων και των αγγουριών, πράγμα που σημαίνει πως η απουσία τους θα σήμαινε μια δραματική μείωση αυτών των τροφίμων.
*
Επίσης πολλά από τα φάρμακα μας, τόσο της κλασικής όσο και της εναλλακτικής ιατρικής, κερδίζονται από τα άνθη φυτών.
*
Ένα από τα βασικά φυτά που επικονιάζονται με τις μέλισσες είναι και το βαμβάκι -εάν χαθούν οι μέλισσες, θα πρέπει να στερηθούμε και τη βάση για την ένδυση μας.
*
Από την εξαφάνιση των μελισσών δεν θα είχαν μόνο οι άνθρωποι σημαντικές απώλειες στη διατροφή τους, αλλά και τα πουλιά και πολλά μικρά θηλαστικά, τα οποία τρέφονται από βατόμουρα και σιτηρά που επίσης επικονιάζονται από τις μέλισσες.
Μπορεί να αληθεύει μεν πως οι άνθρωποι θα μπορούσαν να ζήσουν μόνο με είδη σιτηρών που επικονιάζονται με τον αέρα και με ψάρια, όμως η μείωση της τροφής θα επέφερε σίγουρα πολέμους για την κατοχή της. Κάτι τέτοιο δεν είναι ακριβώς το αντίθετο από τα βασικά κίνητρα όσων επικαλούνται τη "θετική" όψη της βοτεχνολογίας για τη βελτίωση της διαθέσιμης ποσότητας τροφής? - αιτία για την οποία τάχα καλλιεργούνται τα γενετικά τροποποιημένα φυτά?
Υπάρχουν μεν και άλλα έντομα και ζώα, τα οποία συμβάλουν στην επικονίαση των φυτών, όπως οι πεταλούδες, οι σφήκες, οι νυχτερίδες κτλ, αλλά κανένα είδος δεν εκτελεί αυτή την εργασία τόσο αποτελεσματικά όσο η μέλισσα. Σύμφωνα με στατιστικές εκτιμήσεις η οικονομική αξία της εργασίας επικονίασης των μελισσών, μόνο για την Ευρώπη, έχει μία αξία 3,4 δισεκατομυρίων Ευρώ
κατ΄έτος. Στις ΗΠΑ συμβάλουν οι μέλισσες με αξία που υπερβαίνει τα δις δολάρια το χρόνο, για τη συνολική παραγωγή τροφίμων.
Ένα είναι λοιπόν βέβαιο: οι αγροκαλλιέργειες και ίσως ακόμη και η ίδια η ύπαρξη του ανθρώπου απειλούνται σοβαρά από μια πιθανή εξαφάνιση των μελισσών. Μέχρι τώρα είναι όμως μόνο οι μελισσοκόμοι αυτοί που πραγματικά ανησυχούν για το γεγονός πως σε ολοένα και μεγαλύτερες εκτάσεις καλλιεργούνται υβρίδια φυτών, δίχως να έχει προηγουμένως ελεγχθεί αρκετά η μακροχρόνια επίδραση της γύρης αυτών των μεταλλαγμένων φυτών στους πληθυσμούς των μελισσών. Από τη μία πλευρά παλεύουν λοιπόν οι μελισσοκόμοι με την αυξανόμενη εμφάνιση του CCD (=Colony Collapse Disorder) ή αλλιώς HBDS (Honey bee Disorder Syndrome), δηλαδή της μαζικής εξαφάνισης των μελισσιών τους, ενώ από την άλλη αυξάνουν ολοένα οι εκτάσεις καλλιέργειας μεταλλαγμένων φυτών.
Η ανησυχία των μελισσοκόμων πηγάζει από το γεγονός πως τα γενετικά μεταλλαγμένα φυτά, -όπως για παράδειγμα το βαμβάκι Βt, που είναι ένα από τα παγκοσμίως πιο διαδεδομένα χρηστικά φυτά που φέρει το γονίδιο του βακτηρίου Bacillus thuringiensis-, φέρουν στο γονιδίωμα τους (DNA) εντομοκτόνα γονίδια. Αυτό σημαίνει πως καθώς το φυτό αναπτύσσεται κάθε μέρος του, κάθε κύτταρο του, ακόμη και η γύρη του, φέρει και αναπαράγει το εντομοκτόνο γονίδιο Bt, ή αλλιώς την τοξίνη με την επιστημονική ονομασία CryIAb. Μέχρι τώρα το εντομοκτόνο αυτό ψεκαζόταν στα φυτά και λαμβανόταν μόνο από τα έντομα που έπλητταν τα φυτά αυτά, όπως έντομα που τρυπούν τις ρίζες ή τον κορμό του φυτού ή από κάμπιες. Τώρα λαμβάνουν όμως και άλλα έντομα -όπως π.χ. οι μέλισσες- το εντομοκτόνο αυτό γονίδιο Bt μέσω της γύρης των μεταλλαγμένων φυτών βαμβακιού.
Μελισσοκόμοι στον Καναδά, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν Bt κάτω από το καπάκι των μελισσιών τους για να καταπολεμήσουν έντομα που λέρωναν το το μέλι με ιστούς, διαπίστωσαν πως το συγκεκριμένο έντομο έπαψε να εμφανίζεται ακόμη και σε μελίσσια δίχως Bt. Προφανώς πρόκειται για επακόλουθο της λήψης CryIAb από τις μέλισσες καθώς πηγαίνουν για τροφή σε καλλιέργειες με γενετικά μεταλλαγμένη κράμβη.
Φυσικά έχουν ήδη γίνει μελέτες για τις πιθανές επιπτώσεις της τοξίνης αυτής σε έντομα που δεν στοχεύονται για καταπολέμηση σε αγροτικές καλλιέργειες και οικοσυστήματα. Ειδικά όμως στο θέμα των μελισσών, το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός πως οι εν λόγω μελέτες μελετούν μόνο τη θανατηφόρο δράση της γενετικά μεταλλαγμένης γύρης.
Ερευνητές της φαρμακοβιομηχανίας Bayer αναφέρουν μεν πως το εντομοκτόνο Imidacloprid δεν είναι βλαβερό ούτε στους ηλιόσπορους, ούτε στο καλαμπόκι, που ξεκάζονται με το προϊόν, αλλά ούτε και στις μέλισσες, όμως θα πρέπει να έχουμε υπόψη πως οι εν λόγω μελέτες της Bayer δεν ασχολήθηκαν ειδικά με τις δυσδιάκριτες μη-θανατηφόρες επιπτώσεις του δηλητηρίου στις μέλισσες.
Συνολικά υπάρχουν πολύ λίγες έρευνες που να ασχολούνται με τη μελέτη των μη άμεσα θανατηφόρων επιπτώσεων των πρωτεϊνών Bt στις μέλισσες. Στα ΜΜΕ δεν αναφέρονται καν τέτοιου είδους ειδικές μελέτες. Αυτό σημαίνει πως οι μελισσοκόμοι -πόσο μάλλον οι ερασιτέχνες- δεν έχουν ιδέα για τις πιθανές επιπτώσεις της πρωτεΐνης CryIAb στο ανοσοποιητικό σύστημα, τη φυσιολογία και την συμπεριφορά των μελισσών. Η ανάπτυξη της βασικής φυσιολογίας των νεαρών μελισσών γίνεται όσο αυτές "ταΐζονται" με τη γύρη λουλουδιών. Δεν θα μπορούσαν λοιπόν να λαμβάνουν και δηλητήρια τα έντομα που τρέφονται με γύρη γενετικά μεταλλαγμένων φυτών?
Και δεν θα ήταν πιθανό να έχει αυτή η γύρη βλαβερές συνέπειες στην ανάπτυξη και την ικανότητα μάθησης των νεαρών μελισσών? Η ικανότητα μάθησης παίζει ένα καθοριστικό ρόλο στην αναζ΄τηση τροφής των μελισσών. "Μαθησιακές αναπηρίες" ή πλήρης απουσία μαθησιακής ικανότητας, θα μπορούσαν να οδηγήσουν έμεσα στο θάνατο των μελισσών, εάν αυτές δεν θα είχαν πλέον την ικανότητα να εφοδιάζονται επαρκώς με τροφή.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί μία μελέτη του Ramirez-Romero et al. Στόχος της έρευνας ήταν να διαπιστωθούν οι μη θανατηφόρες επιπτώσεις δύο διαφορετικής συγκέντρωσης CryIAb -πρωτεΐνών (με 3 μέρη ανά δισεκατομμύριο και 5000 μέρη ανά δισεκατομμύριο) σε τρία βασικά χαρακτηριστικά των νεαρών μελισσών:
*
η ικανότητα επιβίωσης τους
*
η χρόνια αντοχή τους στο CryIAb
*
η διατροφική συμπεριφορά τους και
*
η ικανότητα μάθησης τους, κατά την περίοδο που αρχίζουν να πηγαίνουν για αναζήτηση τροφής
Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης κρούουν -επιεικώς-τον κώδων κινδύνου. Οι συγκεντρώσεις CryIAb που μελετήθηκαν δεν είχαν μεν άμεσα θανατηφόρο δράση ή δραστικές επιπτώσεις στους πληθυσμούς των μελισσών, ωστόσο επηρεάστηκε δραματικά η διατροφική συμπεριφορά των νεαρών μελισσών που δέχτηκαν τη μεγαλύτερη συγκέντρωση CryIAb:
*
Οι μέλισσες χρειαζόταν περισσότερο χρόνο για να αφομοιώσουν το μολυσμένο νέκταρ, που με τη σειρά του σήμαινε πως μάζευαν μικρότερη ποσότητα γύρης.
*
Επιπλέον οι νεαρές μέλισσες που δέχτηκαν τη συγκέντρωση με 5000 μέρη CryIAb, έδειξαν μειωμένη ικανότητα μάθησης, που επηρέαζε αρνητικά την ικανότητα συλλογής γύρης -και κατά προέκταση την τροφοδοσία του πληθυσμού των μελισσών.
Οι μέλισσες που παράγουν μέλι, έχουν κανονικά την ικανότητα να αναγνωρίζουν την έλλειψη τροφής ακόμη και με την όσφρηση, ώστε να προχωρούν σε αναζήτηση τροφής σε άλλες πηγές. Αυτή η διαδικασία παίζει ένα σημαντικό ρόλο για την ιδανική χρήση των αποθεμάτων τροφής, αφού αποτρέπει τις μέλισσες από το να επισκέπτονται τόπους όπου δεν υπάρχει πλέον τροφή. Οι νεαρές μέλισσες όμως που μελετήθηκαν, συνέχιζαν να αντιδρούν στα οσφρητικά ερεθίσματα, ακόμη και όταν δεν ακολουθούσε επιβράβευση με τροφή. Αυτό είχε σαν επακόλουθο να παραμένουν οι μέλισσες-ανιχνευτές τροφής για περισσότερο χρόνο σε περιοχές δίχως τροφή, αντί να αναζητούν νέες περιοχές. Έτσι δεν μπορούσαν να συλλέγουν επαρκή ποσότητα τροφής για το "λαό" τους, πράγμα που θα μπορούσε να οδηγήσει στο θάνατο του μελισσιού.
Σε μία μικρότερη μελέτη που διεξήχθη στο πανεπιστήμιο της Jena μεταξύ 2001 και 2004, μελέτησαν οι επιστήμονες τις επιπτώσεις της γύρης καλαμποκιού-Bt στις μέλισσες.Η μελέτη έδειξε αρχικά πως "δεν υπήρχαν ενδείξεις τοξικής επίδρασης του γενετικά μεταλλαγμένου καλαμποκιού Bt σε υγιείς πληθυσμούς μελισσών". Όταν όμως οι μέλισσες που είχαν χρησιμοποιηθεί στη μελέτη μολύνθηκαν από ένα παράσιτο, συνέβη κάτι περίεργο: στις μέλισσες που είχαν δεχτεί τροφή μολυσμένη με Bt παρατηρήθηκε "σημαντικά υψηλότερη μείωση του πληθυσμού τους". Ο Heinz-Hinrich Kaatz, διευθυντής της έρευνας και καθηγητής του πανεπιστημίου Halle, υποθέτει πως η τοξίνη Bt του υβριδικού καλαμποκιού είχε αλλάξει την επιφάνεια των εντσθίων των μελισσών, με αποτέλεσμα να μην έχουν πλέον οι μέλισσες αρκετές ανοσοποιητικές δυνάμεις ενάντια στα παράσιτα. Ίσως όμως και να ήταν ακριβώς αντίστροφα...
Με βάση την παραπάνω μελέτη υποθέτει ο Walter Haefeker, πρόεδρος της Ένωσης Ευρωπαίων Μελισσοκόμων, πως η καλλιέργεια γενετικά μεταλλαγμένων φυτών που είναι ανθεκτικά στα έντομα, που καλύπτει ήδη το 40% των καλλιεργειών καλαμποκιού στις ΗΠΑ, μπορεί κάλλιστα -μεταξύ άλλων παραγόντων- να είναι υπεύθυνο για την εξαπλούμενη εξαφάνιση ολόκληρων πληθυσμών μελισσών.
Σίγουρο είναι προς το παρόν πως πράγματι οι μέλισσες εξαφανίζονται σε περιοχές όπου καλλιεργούνται υβριδικά φυτά ή σε μικρές περιοχές όπου αυτά δοκιμάζονται. Ο καθηγητής Joe Cummins θεωρεί πως αυτές οι εκτάσεις έχουν κάτι κοινό: τη χρήση συστημικών παρασιτοκτόνων στους σπόρους που φυτεύονται, ώστε να προστατευτούν τα ευαίσθητα ΓΜ φυτά και ειδικά τη χρήση μιας ομάδας ευρέως διαδεδομένων, σχετικά νέων εντομοκτόνων, τα λεγόμενα Neonicotinoide (νεονικοτινούχα), στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα: Imidacloprid, Thiametoxam, Clothianidin κ.α., τα οποία είναι ιδιαίτερα τοξικά στα έντομα -και στις μέλισσες- ακόμη και σε μικρές ποσότητες.
Ο Cummins αναφέρει στην μελέτη του "Requiem for the Honeybee", πολλές διαφορετικές έρευνες οι οποίες αποδυκνείουν πως το Imidacloprid έχει βλαβερές συνέπειες στους πληθυσμούς μελισσών. Για παράδειγμα μία ομάδα ερευνητών επιστημόνων από τη Διεύθυνση του εθνικού Ισνστιτούτου Μελισσοκομίας της Bologna ανακάλυψε πως ακόμη και στη γύρη φυτών, των οποίων οι σπόροι είχαν δεχτεί Imidacloprid υπήρχε αρκετή ακόμη ποσότητα του εντομοκτόνου και κατά την άποψη τους η μολυσμένη γύρη είναι μία από τις βασικές αιτίες θνησιμότητας των μελισσών.
Μία άλλη μελέτη- ανάλυση φυτών καλαμποκιού και ηλιάνθεμων, των οποίων οι σπόροι είχαν επίσης δεχτεί Imidacloprid έδειξε πως μεγάλη ποσότητα του εντομοκτόνου κατέληγε μέσα στις "μελισσοφωλιές".
Άλλη μελέτη έδειξε πως ακόμη και μικρές δόσεις Imidacloprid επηρέαζαν αρνητικά τη διαδικασία εύρεσης τροφής, αλλά και τη διαδικασία επιστροφής των μελισσών στο μελίσσι τους.
*
Οι μέλισσες οι οποίες είχαν τραφεί με τροφή μολυσμένη με 500-1000 μέρη εντομοκτόνου, ανά δισεκατομμύριο (ppb) δεν επέστρεφαν στο μελίσσι τους και εξαφανίζονταν.
*
Οι μέλισσες που είχαν δεχτεί 100 μέρη εντομοκτόνου ανά δισεκατομμύριο, χρειάζονταν 24 ώρες περισσότερο από την ομάδα ελέγχου, για να επιστρέψουν.
*
Όταν μάλιστα δόθηκε διάλυμα imidacloprid σε μέλισσες μέσα σε εργαστήριο, παρατηρήθηκε μια προβληματική επικοινωνία μεταξύ τους που διήρκεσε πολλές ώρες.
*
Επίσης μικρές δόσεις Imidacliprid, τόσο σε εργαστηριακές όσο και σε φυσικές συνθήκες, έδειξαν μία σημαντική μείωση
o
της ικανότητας πτήσης των μελισσών,
o
της ικανοτητας διάκρισης των οσμών και
o
της ικανότητας μάθησης των διαφόρων οσμών
Αυτές οι μελέτες δείχνουν πως είναι τουλάχιστον επειγόντως απαραίτητη η παύση της εμπορικής παραγωγής υβριδικών φυτών, τουλάχιστον μέχρι να υπάρχουν βάσιμα στοιχεία για τη μακροχρόνια επίδραση και την ασφάλεια της γενετικής τεχνολογίας.
Οι μέχρι τώρα μελέτες σχετικά με την παραγωγή γενετικά μεταλλαγμένων φυτών έχουν δείξει πως ούτε μεγαλύτερες είναι οι σοδειές αυτές, ούτε χρειάζονται λιγότερα ζιζανιοκτόνα. Μετά την εκτίμηση περισσότερων από 8.200 μελετών που διεξήχθησαν σε πανεπιστήμια, που συνέλεξε το 1998 ο Dr Charles Benbrook - πρώην διευθυντής της Επιτροπής Γεωργίας της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ- φάνηκε πως οι σπόροι σόγιας Roundup-Ready που δημιουργήθηκαν με τη γενετική τεχνολογία, απέδιδαν 5-10% μικρότερη σοδειά από τις φυσικές ποικιλίες σόγιας. Ο Benbrook ανακάλυψε επίσης πως τα γενετικά τροποποιημένα φυτά χρειάζονταν δύο έως δέκα φορές περισσότερα ζιζανιοκτόνα (δηλαδή Roundup) σε σχέση με τις φυσικές ποικιλίες σόγιας. Ο μοναδικός ίσως λόγος για τον οποίο προτιμούν μεγάλοι γαιοκτήμονες να χρησιμοποιούν σπόρους σόγιας Roundup-Ready, είναι πως τούτοι προτιμούν χάριν ευκολίας να εργάζονται ιδιαίτερα έντονα με χημικά σκευάσματα. Έτσι τούτοι ψεκάζουν με αεροπλάνα τις φυτείες τους με μεγάλες ποσότητες ζιζανιοκτόνων...
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου