Οι ορυκτοί πόροι και οι επόμενες γενιές: η υπόθεση της “ασθενούς βιωσιμότητας”

Kλέβουμε το μέλλον, το πουλάμε στο παρόν και το ονομάζουμε ανάπτυξη. Θα μπορούσαμε εξίσου καλά να έχουμε μια οικονομία που να θεραπεύει το μέλλον αντί να το κλέβει. Μπορούμε ή να δημιουργήσουμε κεφάλαια για το μέλλον ή να πάρουμε τα κεφάλαια του μέλλοντος. Το ένα ονομάζεται αποκατάσταση και το άλλο εκμετάλλευση.

Paul Hawken, συγγραφέας του “Blessed Unrest”


Παρά την ασάφεια του όρου “βιώσιμη ανάπτυξη”, είναι γενικά παραδεκτό ότι εννοεί κάτι σαν αυτό: “η βιώσιμη ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη που ικανοποιεί τις ανάγκες της παρούσας γενιάς χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των μελλοντικών γενεών να ικανοποιούν τις δικές τους ανάγκες” (ορισμός της Επιτροπής Brundtland, 1987).

Η ένταξη της κατανάλωσης μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων σε αυτό το πλαίσιο ήταν ένα πραγματικά δύσκολο έργο, ειδικά λόγω της αναφοράς της βιώσιμης ανάπτυξης στις επόμενες γενεές. Μια προσεκτική ανάγνωση του MMSD, της “Γενέσιας Βίβλου” του οξύμωρου σχήματος “βιώσιμη μεταλλεία” και όλων των σχετικών κειμένων αποκαλύπτει ότι αναφέρεται σε μια “ασθενή”, “soft” εκδοχή της βιωσιμότητας. Αυτή βασίζεται στη θεωρία ότι οι διάφορες μορφές κεφαλαίου (φυσικό κεφάλαιο, ανθρωπογενές κεφάλαιο, οικονομικό κεφάλαιο, κοινωνικό κεφάλαιο) μπορούν να υποκαταστήσουν πλήρως η μια την άλλη. Για έναν οπαδό της “ασθενούς βιωσιμότητας”, το φυσικό περιβάλλον δεν έχει κάποια προνομιακή θέση ως κεφάλαιο απαραίτητο για τη ζωή. Είναι απλώς μια μορφή κεφαλαίου μεταξύ άλλων και η απώλειά του δεν είναι ταμπού. Η εξάντληση των μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων μέσα σε μια γενιά επίσης δεν είναι ταμπού, διότι υποτίθεται ότι η τεχνολογία θα έχει βρει μέχρι τότε άλλους τρόπους να επιβιώσει η ανθρωπότητα, χωρίς το φυσικό της περιβάλλον και χωρίς τα υλικά με τα οποία ζούσε επί τόσα χρόνια.

To σενάριο αυτό, διότι περί σεναρίου πρόκειται, υποθέτει ότι όσο μειώνεται το φυσικό κεφάλαιο τόσο θα αυξάνεται το ανθρωπογενές. Η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η απώλεια κρίσιμων πόρων θα αντικατασταθεί από την τεχνολογία και την καινοτομία κι ούτε γάτα ούτε ζημιά. Τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα θα αναπληρώσουν την απώλεια της γόνιμης γης, θα βρεθούν νέες μέθοδοι αφαλάτωσης και καθαρισμού του νερού (μπορεί να φτιάξουμε και συνθετικό), άλλα υλικά (που κανείς δεν γνωρίζει σήμερα ποια θα είναι) θα υποκαταστήσουν τα μέταλλα και όλοι θα ζούμε ωραίες, χαρούμενες πλαστικές ζωές. Στην πραγματικότητα η θεωρία αυτή προάγει την ευημερία μιας μόνο γενιάς, της δικής μας, άντε και της επόμενης, φτιάχνοντας ένα θεωρητικό πλαίσιο που να αποενοχοποιεί την εξάντληση των φυσικών πόρων που μέχρι σήμερα θεωρούνταν ανήθικη.

Η υπόθεση ότι “μέχρι τότε θα έχουμε βρει κάτι άλλο” είναι τόσο σαθρή που δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Είναι αδύνατον να προβλέψουμε αν και πότε θα αναπτυχθεί η κατάλληλη νέα τεχνολογία, πόσο θα κοστίσει και ποιο μέρος του κόσμου θα έχει την οικονομική δυνατότητα να τη χρησιμοποιήσει. Η κοινωνική δικαιοσύνη ποτέ δεν ήταν το ισχυρο σημείο των οπαδών της “διαρκούς ανάπτυξης”. Η επιστημονική μας γνώση για τον φυσικό κόσμο και για το ανθρώπινο είδος (αφού τα υπόλοιπα τα έχουμε έτσι κι αλλιώς γραμμένα) είναι περιορισμένη. Δεν γνωρίζουμε ακόμα καλά τι μπορεί να μας προσφέρει ο φυσικός κόσμος, ποια είναι τα όριά του στην ανθρώπινη χρήση και πόσο είναι το οριακό, ελάχιστο φυσικό κεφάλαιο που είναι απαραίτητο για την επιβίωσή μας.

Αδιαφορώντας παντελώς για όλα αυτά, η μεταλλευτική βιομηχανία βρήκε στη θεωρία της “ασθενούς βιωσιμότητας” το όχημα για την προώθηση των επιδιώξεών της που είναι η όλο και μεγαλύτερη εξόρυξη, μέχρις εξαντλήσεως των ορυκτών πόρων, ώστε να συντηρείται το βαθύτατα ελαττωματικό μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στη διαρκή αύξηση της κατανάλωσης – και φυσικά και τα κέρδη των μετόχων. Oι επόμενες γενιές ας κόψουν τον λαιμό τους.

Στην κοινή λογική, αλλά και στην πάγια νομολογία του Συμβουλίου Επικρατείας, η βιώσιμη εξόρυξη σημαίνει

…πέραν της αποφυγής προκλήσεως μονίμου βλάβης στο φυσικό περιβάλλον εκ της εξορύξεως και της αποκαταστάσεως του θιγέντος εκ της εκμεταλλεύσεως χώρου (τα αυτονόητα δηλαδή), την φειδωλή εξόρυξη και τη διαφύλαξη των επαρκών αποθεμάτων για τις επόμενες γενεές, δεδομένου ότι η εξόρυξη μεταλλεύματος, ήτοι πόρου μη ανανεώσιμου, αποτελεί ανάλωση φυσικού κεφαλαίου” (ΣτΕ 772/1998).

Η ερμηνεία αυτή είναι απόλυτα πιστή στην αρχή της ισότητας ικανοποιήσεως των αναγκών μεταξύ των γενεών που περιλαμβάνει ο ορισμός (και όλοι οι εναλλακτικοί ορισμοί) της βιώσιμης ανάπτυξης. Παράλογο; Παράλογο, σύμφωνα με τη μεταλλευτική βιομηχανία και με τους υποστηρικτές του “εξορύξτε τα όλα” που βρίσκονται στο ΥΠΕΚΑ, στο ΙΓΜΕ και στα διάφορα τμήματα μεταλλειολόγων και γεωλόγων. Η δική τους λογική λέει να εξορυχθούν όλα τα αποθέματα ορυκτών όσο αυτά έχουν ζήτηση και υψηλή τιμή. Για το μέλλον κουβέντα. Αποκρούουν δε την φειδωλή εξόρυξη με απίθανα επιχειρήματα όπως “αφενός δεν έχει καθολική ισχύ ενώ παράλληλα δεν διασφαλίζει το μέλλον και τη διαγενεακή αλληλεγγύη που πρεσβεύει η αρχή βιώσιμης ανάπτυξης”! Θα ήταν ενδιαφέρον να μάθουμε με ποιον τρόπο διασφαλίζεται κατά τη γνώμη τους “το μέλλον και η διαγενεακή αλληλεγγύη”!

Οι ίδιες πηγές απορρίπτουν επίσης τη χρήση στην εξορυκτική βιομηχανία ενός ακόμα ακρογωνιαίου λίθου του Ευρωπαϊκού δικαίου, της “Αρχής της Προφύλαξης” η οποία επιβάλλει tη λήψη προφυλακτικών μέτρων από τους φορείς πολιτικής, όταν υπάρχει επιστημονική αβεβαιότητα ως προς τον κίνδυνο πρόκλησης μη αναστρέψιμων ή σοβαρών επιπτώσεων στο περιβάλλον από οποιαδήποτε δραστηριότητα ή έργο.

Μια χρήσιμη ματιά στο πώς βλέπει (ή μάλλον δεν βλέπει) το μέλλον η μεταλλευτική βιομηχανία μας έδωσε στην ημερίδα του ΤΕΕ “Ορυκτός Πλούτος και Τοπικές Κοινωνίες” στις 13/1/2010, ο Γεν. Διευθυντής του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων κ. Χρ. Καβαλόπουλος.

Ο κ. Καβαλόπουλος μας πληροφόρησε περιχαρής ότι “κάθε κάτοικος του πλανήτη στο σύνολο της ζωής του καταναλώνει περίπου 400 τόνους ορυκτών”. Απαντώντας έπειτα στο ερώτημα “σύμφωνα με αυτά τα στοιχεία ,και με το δεδομένο ότι οι κάτοικοι του πλανήτη θα προσεγγίσουν σε λίγο τα 8 δις, θα έχουμε εξόρυξη 16 τρις τόνων μεταλλευμάτων μόνο σε μια γενιά”, ομολόγησε με φανερή αμηχανία “Είναι μια μεγάλη αλήθεια αυτό. Eίναι αλήθεια ότι τα παιδιά μας και σίγουρα τα εγγόνια μας θα βλέπουν τις πρώτες ύλες με το κυάλι”. Kαι πρόταση καμμία!

Aυτή είναι το μέλλον και η βιωσιμότητα για τις επόμενες γενεές που οραματίζεται η μεταλλευτική βιομηχανία.Ο χρονικός της ορίζοντας φτάνει μέχρι την εξάντληση των κοιτασμάτων που με τους σημερινούς ρυθμούς εξόρυξης δεν θα είναι και πάρα πολύ μακριά. Και μετά το χάος. Δεν είναι απλά “ασθενής” αυτή η “βιωσιμότητα”. Είναι ανύπαρκτη.


αναρτήθηκε από antigoldgreece.wordpress.com