Τ. Σ. Ἔλιοτ, Ἡ παιδεία ἔχει γίνει μιὰ ἀφαίρεση

[ "Οἱ κάτοικοι τοῦ δυστυχισμένου αὐτοῦ ἀρχιπελάγους", γράφει ὁ Ἔλιοτ στὰ 1923 γιὰ τὸν πληθυσμὸ τῆς Μελανησίας "πεθαίνουν κυρίως γιατὶ ὁ 'Πολιτισμὸς' ποὺ τοὺς ἀνάγκασαν νὰ δεχτοῦν, τοὺς στέρησε ἀπὸ κάθε ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ ζωή. Πεθαίνουν ἀπὸ καθαρὴ πλήξη. Ὅταν τὸ κάθε θέατρο ἀντικατασταθεῖ ἀπὸ 100 κινηματογράφους, ὅταν τὸ κάθε μουσικὸ ὄργανο ἀντικατασταθεῖ ἀπὸ 100 γραμμόφωνα, ὅταν τὸ κάθε ἄλογο ἀντικατασταθεῖ ἀπὸ 100 φτηνὰ αὐτοκίνητα, ὅταν γίνει βολετὸ γιὰ τὸ κάθε παιδάκι, μὲ τὴ βοήθεια τῶν ἠλεκτρικῶν ἐφευρέσεων, ν' ἀκούει τὰ παραμύθια τῆς γιαγιᾶς του ἀπὸ ἕνα μεγάφωνο,... δὲ θὰ εἶναι διόλου ἐκπληκτικὸ ἂν ὁ πληθυσμὸς ὁλόκληρου τοῦ πολιτισμένου κόσμου ἀκολουθήσει γρήγορα τὴν τύχη τῶν Μελανησίων." - Ἀπὸ Γ. Σεφέρη, Δοκιμές, τ. Α' ]

Εἶναι δυνατὸν ἡ διάθεση γιὰ μόρφωση νὰ εἶναι μεγαλύτερη ἐκεῖ ὅπου.... ὑπάρχουν δυσκολίες γιὰ τὴν ἀπόκτησή της – δυσκολίες ὄχι ἀνυπέρβλητες ἀλλὰ ποὺ μπορεῖ νὰ ὑπερνικηθοῦν μόνο μὲ ὁρισμένες θυσίες καὶ στερήσεις.

Ἐὰν αὐτὸ εἶναι ἔτσι, μποροῦμε νὰ συμπεράνουμε ὅτι ὅταν οἱ περιστάσεις εἶναι εὐνοϊκὲς γιὰ τὴν παιδεία ὁδηγοῦν σὲ μιὰ ἀδιαφορία γι' αὐτήν· καὶ ὅτι ἡ παγκόσμια ἐπιβολὴ τῆς παιδείας ὣς τὰ χρόνια τῆς ὡριμότητας μοιραῖα θὰ δημιουργήσει μιὰ ἐχθρικὴ διάθεση ἀπέναντί της. Ἕνας ὑψηλὸς μέσος ὅρος γενικῆς μόρφωσης εἶναι ἴσως κάτι τὸ λιγότερο ἀπαραίτητο σὲ μιὰ πολιτισμένη κοινωνία ἀπ' ὅ,τι εἶναι ὁ σεβασμὸς γιὰ τὴ μάθηση...