Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 2011

Η "γλώσσα" των Κόμικς


Στο βιβλίο Κήνσορες και Θεράποντες (Eco 1987), ο U. Eco, αναφέρεται διεξοδικά στο θέμα του «τρόπου ομιλίας των κόμικς». Σχετικά με την γλώσσα των κόμικς, που λόγω της φύσης τους εντοπίζονται αλλά και πηγάζουν εξ' ολοκλήρου από την εικονογραφία τους, ακόμη κι όταν αυτή παραπέμπει σε στερεότυπα που πραγματοποιήθηκαν σε άλλους «χώρους», όπως για παράδειγμα στον κινηματογράφο, γίνεται με γραφιστικά μέσα που αρμόζουν στο «είδος». Εξετάζοντας ή ακόμη και παρατηρώντας τα κόμικς, θα μπορούσαμε να εντοπίσουμε δεκάδες στοιχεία σχηματοποίησης, που αποτελούν ήδη μέρος του κανόνα, με επακριβές εικονολογικό καταστατικό.

Πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιούνται εκφράσεις στα κόμικς, οι οποίες ανατρέχουν διαρκώς σ' ένα στοιχειώδη σχηματοποιητικό συμβολισμό τον οποίο ο αναγνώστης κατανοεί αμέσως. Για παράδειγμα, σε χιουμοριστικά κόμικς, εμφανίζονται διάφορες διαδικασίες οπτικοποίησης της μεταφοράς ή της παρομοίωσης όπως: «βλέπω αστράκια», «νιώθω το κεφάλι μου να γυρνά» αλλά και οι εικόνες από σταγόνες σάλιου ή το αναμμένο λαμπάκι που υποδηλώνει πόθο και ξαφνική ιδέα αντίστοιχα. Βασικό στοιχείο επίσης είναι το συμβατικό σύμβολο με το «συννεφάκι» ή αλλιώς «εκτόπλασμα» ή «μπαλονάκι», το οποίο ανάλογα τον τρόπο σχεδίασης εκφράζει διαφορετικό τρόπο σκέψης ή ομιλίας. Αν σχεδιαστεί σύμφωνα μ' έναν συμβατικό τρόπο και καταλήγει σε μια ακίδα που δείχνει το πρόσωπο του ομιλητή, σημαίνει τον «εκπεφρασμένο λόγο». Αν όμως περιβάλλεται από διακεκομμένα περιγράμματα με οξείες γωνίες, με πριονωτά δόντια ή με βελόνες σαν του σκαντζόχοιρου, μπορεί κατά περίπτωση να εκφράζει φόβο, οργή, ταραχή, έκρηξη θυμού, ουρλιαχτό, δυνατό κρότο σύμφωνα με μια επακριβή τυποποίηση των καταστάσεων. Ένα ακόμη βασικό στοιχείο που παρατηρούμε, είναι το γραφιστικό σήμα που χρησιμοποιείται με ηχητική λειτουργία, χειριζόμενο ελεύθερα τις ονοματοποιητικές πηγές μιας γλώσσας. Έχουμε λοιπόν έναν μάλλον αυστηρό πίνακα ήχων που ξεκινά από το «ζιπ» της σφαίρας που φεύγει και φτάνει στο «κρακ» της καραμπίνας, κ.ο.κ. Σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για πραγματικές ονοματοποιίες, που έχουν ήδη κάποια σημασία στα Αγγλικά, και που μεταφέρονται σε άλλες γλώσσες έχοντας απλώς μια λειτουργία επίκλησης και χάνουν την άμεση τους σύνδεση με το σημαινόμενο - έτσι, ενώ ήταν γλωσσικά «σήματα», γίνονται οπτικά, αντίστοιχα του θορύβου, και επιστρέφουν στη λειτουργία τους ως «σήματα» μέσα στο πλαίσιο των σημαντικών συμβάσεων των κόμικς.

Το συμπέρασμα είναι το ακόλουθο: η «ανάγνωση» μιας σελίδας κόμικ μας τοποθετεί στην ύπαρξη ενός αυτόνομου «λογοτεχνικού είδους», που διαθέτει ιδιαίτερα δομικά στοιχεία και αυθεντική επικοινωνιακή τεχνική και βασίζεται σ' έναν κώδικα, τον οποίο κατανοούν οι αναγνώστες και στον οποίο καταφεύγει ο δημιουργός για να διαρθρώσει, σύμφωνα με πρωτότυπους μορφοποιητικούς νόμους, ένα μήνυμα που απευθύνεται συνολικά στη νόηση, τη φαντασία και τις προτιμήσεις των αναγνωστών του (Eco 1987).

smudge.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια :